Quả bóng Vàng (Ballon d’Or) không chỉ là một giải thưởng cá nhân, mà đã trở thành biểu tượng cao nhất cho sự công nhận tài năng trong bóng đá. Hành trình gần 70 năm của giải thưởng này cũng phản ánh sự chuyển mình của bóng đá thế giới: từ cuộc chơi của châu Âu, đến sự kiện mang tính toàn cầu, nơi mọi cầu thủ đều có thể chạm đến đỉnh cao.
Khởi nguồn danh hiệu dành cho châu Âu
Năm 1956, dưới ý tưởng của các nhà báo Gabriel Hanot và Jacques Ferran (tạp chí France Football), Quả bóng Vàng ra đời. Mục tiêu ban đầu rất rõ ràng. Đó là vinh danh cầu thủ châu Âu hay nhất trong năm.
Bởi vậy, Stanley Matthews (Blackpool, Anh) trở thành chủ nhân đầu tiên. Trong suốt gần 40 năm, giải thưởng này chỉ dành riêng cho cầu thủ châu Âu thi đấu tại châu Âu, và thường được gọi là “Cầu thủ hay nhất châu Âu”.
Tuy nhiên, bóng đá không bao giờ đứng yên. Tới năm 1995, một bước ngoặt quan trọng diễn ra. Ban tổ chức mở rộng quy chế, cho phép cầu thủ ngoài châu Âu nhưng đang chơi ở các CLB châu Âu tham gia. George Weah (Liberia) trở thành người ngoài châu Âu đầu tiên giành giải, và sau đó Ronaldo “Người ngoài hành tinh” mở ra kỷ nguyên Nam Mỹ với chiến thắng năm 1997.
Đến 2007, Quả bóng Vàng chính thức trở thành giải thưởng toàn cầu, bất kỳ cầu thủ nào cũng có thể cạnh tranh, không phân biệt châu lục. Việc này biến Ballon d’Or thành chuẩn mực số một trong làng túc cầu, vượt lên trên mọi danh hiệu cá nhân khác.
Cũng trong giai đoạn này, Lionel Messi và Cristiano Ronaldo bắt đầu thiết lập sự thống trị kéo dài hơn một thập kỷ. Từ 2008 đến 2017, ngoại trừ Luka Modric (2018), hai siêu sao chia nhau gần như toàn bộ danh hiệu, biến Quả bóng Vàng thành “cuộc đua song mã” chưa từng có trong lịch sử.
Một cột mốc đáng nhớ khác là giai đoạn 2010–2015, Quả bóng Vàng tạm thời “sáp nhập” với giải thưởng Cầu thủ hay nhất năm của FIFA, hình thành FIFA Ballon d’Or. Dù chỉ kéo dài 6 năm, nhưng đây là nỗ lực để biến danh hiệu trở thành sự kiện toàn cầu hơn nữa, với sự tham gia bầu chọn của HLV, đội trưởng đội tuyển quốc gia và nhà báo.
Sau 2016, France Football và FIFA “đường ai nấy đi”. Quả bóng Vàng trở lại dưới hình thức ban đầu, còn FIFA tạo ra The Best. Dẫu vậy, Ballon d’Or vẫn giữ được uy tín cao hơn nhờ bề dày lịch sử và tính biểu tượng.
Năm 2018, France Football giới thiệu thêm hạng mục Ballon d’Or Féminin dành cho bóng đá nữ. Aitana Bonmatí, Ada Hegerberg hay Alexia Putellas trở thành những biểu tượng mới, chứng minh bóng đá nữ cũng xứng đáng được ghi nhận như các đồng nghiệp nam. Đây được coi là bước tiến quan trọng, phản ánh sự phát triển toàn diện của bóng đá thế giới.
Năm 2020, đại dịch COVID-19 khiến Ballon d’Or bị hủy – lần đầu tiên trong lịch sử. Quyết định này gây tranh cãi dữ dội, khi nhiều ý kiến cho rằng Robert Lewandowski đáng ra xứng đáng nhận giải.
Năm 2022, quy định được chỉnh sửa. Thay vì tính theo năm dương lịch, giải thưởng được trao dựa trên một mùa bóng đá; đồng thời, chỉ các quốc gia nằm trong top 100 FIFA mới có quyền bầu chọn. Những thay đổi này nhằm giảm thiểu thiên lệch và giúp danh hiệu phản ánh chính xác hơn màn trình diễn của cầu thủ.
Năm 2024, một sự kiện mới xuất hiện khi UEFA bắt tay với Groupe Amaury (đơn vị sở hữu France Football) để đồng tổ chức, đồng thời bổ sung hạng mục “HLV của năm” cho cả nam và nữ. Đây là minh chứng cho việc Ballon d’Or không ngừng thích nghi để duy trì vị thế biểu tượng.
Ai đang viết nên lịch sử?
Về cá nhân, Lionel Messi là cầu thủ giàu thành tích nhất với 8 Quả bóng Vàng, kế đến là Cristiano Ronaldo với 5 lần. Ba huyền thoại Johan Cruyff, Michel Platini và Marco van Basten đều từng 3 lần được vinh danh.
Về CLB, Barcelona và Real Madrid dẫn đầu với 12 cầu thủ từng đoạt giải, khẳng định sức mạnh tuyệt đối của La Liga trong nhiều thập kỷ. Về quốc gia, Argentina, Đức, Hà Lan, Bồ Đào Nha và Pháp là những nền bóng đá gắn liền với các tượng đài Ballon d’Or.
Dù vậy, giải thưởng cũng không tránh khỏi chỉ trích. Nhiều ý kiến cho rằng Ballon d’Or thiên vị các cầu thủ tấn công, trong khi những thủ môn hay hậu vệ hiếm khi được ghi nhận xứng đáng. Trường hợp Lev Yashin (1963) – thủ môn duy nhất từng đoạt giải – vẫn được nhắc lại như minh chứng rõ nét.
Quả bóng Vàng ngày nay không chỉ đơn thuần là danh hiệu cá nhân. Nó còn là biểu tượng truyền thông, là công cụ khẳng định thương hiệu cầu thủ, CLB và thậm chí cả quốc gia. Một chiến thắng tại Ballon d’Or có thể nâng tầm sự nghiệp, mở ra những hợp đồng thương mại khổng lồ, và in dấu trong lịch sử bóng đá mãi mãi.
Từ chỗ chỉ là giải thưởng châu Âu, Ballon d’Or đã trở thành “giấc mơ vàng” của mọi cầu thủ toàn cầu. Từ Stanley Matthews đến Messi, từ George Weah đến Dembele, hành trình ấy không chỉ kể lại lịch sử của một danh hiệu, mà còn phản ánh sự vận động của cả nền bóng đá thế giới.
Quả bóng Vàng không hoàn hảo, nhưng chính những tranh cãi, những câu chuyện xung quanh nó đã góp phần làm nên sự hấp dẫn. Và mỗi mùa thu, khi ánh đèn tại Paris sáng lên, cả thế giới bóng đá lại cùng hướng về Ballon d’Or – nơi lịch sử tiếp tục được viết bằng những đôi chân và khát vọng không ngừng.
Nguồn tin: Bongdalu
