Trận mở màn Premier League 2025/26 giữa Manchester United và Arsenal đã kết thúc với chiến thắng 1-0 cho “Pháo thủ”, nhưng điều khiến người hâm mộ bàn tán suốt nhiều ngày qua không nằm ở bàn thắng duy nhất của Riccardo Calafiori.
Tâm điểm của mọi tranh luận chính là tình huống ở phút 89, khi Matheus Cunha bị William Saliba đốn ngã trong vòng cấm trong tư thế chuẩn bị dứt điểm. Các góc quay chậm cho thấy trung vệ Arsenal không hề chạm bóng, nhưng trọng tài Simon Hooper vẫn xua tay, từ chối thổi phạt đền và thậm chí không cần đến sự hỗ trợ từ VAR.
Tranh cãi không ngớt
Theo tiết lộ của báo chí Anh, tổ VAR dưới sự điều hành của Mike Dean cho rằng “có va chạm, nhưng chưa đủ để cấu thành phạt đền”. Quyết định này ngay lập tức thổi bùng làn sóng tranh cãi. Thế nào mới thực sự được coi là phạm lỗi? Vì sao một tình huống tưởng như rõ ràng lại không bị xử phạt?
Đây là câu hỏi quen thuộc trong bóng đá hiện đại, khi VAR ra đời nhưng tranh cãi không hề giảm, thậm chí còn nhiều hơn. Để hiểu rõ, cần nhìn lại Luật 12 của FIFA và IFAB – điều khoản quan trọng nhất quy định về phạm lỗi và hành vi phi thể thao.
Theo Luật 12, phạm lỗi là những hành vi vi phạm luật trong khi bóng còn trong cuộc, và hành vi đó tác động trực tiếp đến đối phương. Nói cách khác, nếu cầu thủ phạm quy nhưng bóng đã chết, trọng tài sẽ xử lý theo hướng khác, thường là kỷ luật vì hành vi phi thể thao, chứ không coi đó là lỗi.
Các lỗi thường gặp nhất là đá hoặc cố tình đá đối thủ, ngáng chân, xô đẩy, đánh nguội, kéo người, giữ áo, dùng tay chơi bóng, hay vào bóng theo cách nguy hiểm. Luật cũng nhấn mạnh rằng, tính chất của hành vi – cẩu thả, liều lĩnh hay sử dụng lực quá mức – sẽ quyết định mức độ xử phạt.
Nếu chỉ là tình huống bất cẩn, cầu thủ bị thổi phạt nhưng không bị phạt thẻ. Nếu hành vi được cho là liều lĩnh, tức gây nguy hiểm cho đối phương mà không màng hậu quả, cầu thủ sẽ nhận thẻ vàng. Và nếu trọng tài xác định người chơi dùng lực quá mức, tức có thể gây chấn thương nghiêm trọng, thẻ đỏ trực tiếp là điều không tránh khỏi.
Điểm đáng chú ý là luật phân biệt rõ giữa lỗi trực tiếp và lỗi gián tiếp. Lỗi trực tiếp là những hành vi có va chạm vật lý rõ ràng, thường dẫn tới đá phạt trực tiếp hoặc phạt đền nếu xảy ra trong vòng cấm. Ví dụ, một cú tắc bóng từ phía sau không trúng bóng, một pha kéo áo khi đối thủ đang băng xuống, hay dùng tay chơi bóng cố ý trong khu vực cấm địa đều thuộc nhóm này.
Trong khi đó, lỗi gián tiếp không đòi hỏi va chạm nhưng vẫn vi phạm tinh thần luật chơi, chẳng hạn như ngăn cản thủ môn phát bóng, chơi bóng nguy hiểm mà không chạm đối phương, hoặc có hành vi phản ứng, xúc phạm trọng tài và cầu thủ khác. Với lỗi gián tiếp, đội hưởng phạt sẽ được đá phạt gián tiếp, nghĩa là bóng phải chạm một cầu thủ khác trước khi có thể dứt điểm vào khung thành.
Chính sự phân chia này khiến nhiều khán giả thường nhầm lẫn. Không ít người cho rằng mọi hành vi vi phạm đều dẫn tới phạt trực tiếp, nhưng thực tế không phải vậy. Bóng đá vốn phức tạp, và luật chơi được thiết kế nhằm bao quát cả những tình huống tưởng chừng nhỏ nhặt nhưng có thể ảnh hưởng đến sự công bằng trận đấu.
Trở lại tình huống của Cunha và Saliba, vấn đề nằm ở cách trọng tài đánh giá mức độ va chạm. Nếu Hooper cho rằng đó chỉ là sự tiếp xúc thông thường trong bóng đá, ông hoàn toàn có thể bỏ qua.
Ngược lại, nếu ông xác định Saliba đã tác động đủ mạnh để cản trở cơ hội dứt điểm, thì đó phải là một quả phạt đền. Đây chính là cái khó của nghề trọng tài: ranh giới giữa “va chạm hợp lệ” và “phạm lỗi” đôi khi chỉ cách nhau vài phần nghìn giây và góc nhìn khác biệt.
Vì sao cần hiểu rõ về phạm lỗi?
Trong thời đại VAR, nhiều người kỳ vọng công nghệ sẽ giải quyết triệt để tranh cãi. Nhưng thực tế, VAR chỉ được phép can thiệp trong bốn trường hợp: bàn thắng, thẻ đỏ trực tiếp, phạt đền và nhận nhầm thẻ.
VAR không thể soi từng pha tranh chấp ở giữa sân, cũng không thay trọng tài đưa ra quyết định. Vai trò của công nghệ là hỗ trợ, chứ không thay thế. Do đó, vẫn tồn tại hàng loạt tình huống “50-50” mà chỉ trọng tài trên sân mới có tiếng nói cuối cùng.
Bóng đá từng chứng kiến nhiều pha phạm lỗi gây tranh cãi, và hệ quả của chúng đôi khi thay đổi cả mùa giải. Một ví dụ điển hình là chung kết Champions League 2018 giữa Real Madrid và Liverpool. Khi Sergio Ramos khóa tay khiến Mohamed Salah trật vai, rời sân sớm, trọng tài không hề thổi phạt.
Nhưng hệ quả thì ai cũng thấy. Liverpool mất đi ngôi sao sáng nhất, còn Real tận dụng lợi thế tâm lý để đăng quang. Nhiều năm sau, người ta vẫn còn tranh cãi. Rõ ràng đó có phải lỗi thô bạo, hay chỉ là pha tranh chấp bình thường?
Người xem bóng đá cũng hay mắc một số sai lầm phổ biến khi đánh giá lỗi. Nhiều người tin rằng chỉ khi gây chấn thương thì cầu thủ mới bị phạt nặng. Thực tế, luật không căn cứ vào hậu quả, mà căn cứ vào hành vi.
Một cú xoạc không chạm bóng nhưng với tốc độ cao và từ phía sau có thể bị thổi phạt đỏ ngay cả khi đối phương không hề hấn gì. Một quan niệm sai khác là “VAR sẽ sửa mọi lỗi”. Như đã nói, VAR chỉ có quyền trong một số tình huống then chốt, không thể can thiệp toàn bộ.
Có thể nói, phạm lỗi trong bóng đá không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là chiến thuật. Nhiều đội sẵn sàng phạm “lỗi chiến thuật” để ngăn chặn một pha phản công nguy hiểm. Trọng tài có thể rút thẻ, nhưng đổi lại, họ giữ vững thế trận. Ngược lại, có những pha bóng tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại gây hậu quả khôn lường, như trường hợp của Salah hay gần đây là tình huống của Cunha.
Cuối cùng, phạm lỗi là một phần tất yếu của bóng đá. Nó tạo ra tranh cãi, cảm xúc, thậm chí thay đổi kết quả trận đấu. Nhưng chính vì vậy, việc hiểu đúng về lỗi – trực tiếp hay gián tiếp, cẩu thả hay bạo lực – giúp người hâm mộ tiếp cận trận đấu với cái nhìn công bằng và bình tĩnh hơn.
Công nghệ có thể hỗ trợ, nhưng con người vẫn là trung tâm của mọi quyết định. Và ở đó, trọng tài vẫn là nhân vật chịu áp lực nhiều nhất, bởi chỉ một cái huýt còi đúng hoặc sai, ông có thể trở thành người hùng hoặc tội đồ trong mắt hàng triệu khán giả.
Trong bóng đá, ranh giới giữa một pha tranh chấp hợp lệ và một pha phạm lỗi luôn mong manh. Chính sự mong manh ấy mới khiến môn thể thao vua hấp dẫn, đầy cảm xúc và cũng đầy tranh luận.
Nguồn tin: Bongdalu
