Các thủ môn trước kia phát bóng dài chỉ để đưa bóng cách khung thành càng xa càng tốt nhưng hiện giờ, đó là một mảng miếng chiến thuật.
Tình huống Matheus Cunha khéo léo hạ gục hậu vệ Fulham, đỡ gọn đường chuyền dài hơn 70 mét từ Altay Bayindir rồi tung cú sút thực sự là ví dụ đáng để suy ngẫm về vai trò của phát bóng từ thủ môn trong bóng đá hiện đại.
Các tiền đạo ngày càng khéo léo
Đó chỉ là một pha chạm bóng duy nhất và không thành bàn do bị thủ môn Fulham, Bernd Leno, cản phá xuất sắc. Thế nhưng, nó ma thuật đến mức Gary Neville, bình luận viên của Sky Sports, phải thốt lên rằng “đáng ra pha bóng ấy xứng đáng có điểm riêng cho nó”. Conor McNamara, bình luận trên kênh quốc tế, còn ví von rằng đó là “một pha xử lý mang phong vị Bergkamp”, lời khen cao nhất dành cho một tiền đạo có khả năng khống chế bóng hoàn hảo.
Ngày nay, nhiều tiền đạo đã có thể khống chế những đường chuyền dài bằng kỹ thuật tinh tế, biến một pha phát bóng tưởng chừng đơn giản thành cơ hội ghi bàn rõ rệt. Điều này khiến các pha phát bóng dài của thủ môn trở nên hiệu quả hơn, trái ngược hoàn toàn với quan niệm truyền thống vốn cho rằng “phát dài” là kiểu chơi đơn giản, cổ điển.
Thực ra, giữa “chuyền dài” và “phát bóng dài” có sự khác biệt rõ rệt. “Phát dài” thường hướng tới cái đầu của cầu thủ, hy vọng vào một pha đánh đầu chuyền hoặc tranh chấp bóng hai. Còn “chuyền dài” — với độ chính xác cao hơn — lại nhắm tới đôi chân hoặc khoảng trống sau lưng hàng thủ, nơi tiền đạo có thể băng xuống đón bóng.
So với những năm 1980, bóng đá hiện nay khác xa. Khi thủ môn có bóng, đội hình giãn rộng hơn, các hậu vệ kéo thấp để phòng ngự trước nguy cơ chuyền ngắn, trong khi hàng công dâng cao gây áp lực. Điều này tạo ra nhiều khoảng trống cho cá nhân xử lý.
Không còn là phát bóng cầu may
Trong pha bóng của Bayindir, Fulham có tới 5 cầu thủ ở phần sân đối phương — nhưng không thể tham gia tranh chấp khi bóng được phát đi. Bayindir lúc đó còn đứng rất cao, gần như sắm vai trung vệ, khi Matthijs De Ligt đã dâng lên như một tiền vệ, đúng với triết lý của HLV Ruben Amorim. Chính vị trí ấy giúp Bayindir đưa bóng tới sát vòng cấm đối phương.
Nhưng điều mấu chốt vẫn nằm ở pha chạm bóng. Và dù cú khống chế của Cunha là đặc biệt xuất sắc, nó không phải trường hợp đơn lẻ. Hãy nhớ bàn thắng tuyệt đẹp của Kaoru Mitoma cho Brighton trước Chelsea mùa trước. Kỹ thuật gia người Nhật đỡ đường chuyền dài từ Bart Verbruggen bằng pha chạm tinh tế khi đang chạy, rồi dứt điểm ghi bàn.
Mitoma sau trận thừa nhận: “Về mặt chất lượng, đó là bàn thắng đẹp nhất mùa của tôi. Tôi chỉ tập trung vào cú chạm đầu tiên — nó hoàn hảo, đến mức chính tôi cũng bất ngờ. Không dễ để làm được như vậy, nhưng chúng tôi đã luyện tập tình huống đó rất nhiều”.
Điều Mitoma nói phản ánh xu hướng rõ rệt: đó không còn là những pha “phất bóng cầu may”. Mọi thứ đều nằm trong kế hoạch, được rèn luyện có chủ đích. Trước đó, Brighton từng tái hiện pha bóng tương tự tại sân mới của Everton — khi Mitoma dứt điểm trúng xà ngang, suýt ghi bàn mở tỉ số.
Trong khi đó, những ví dụ tương tự ngày càng nhiều. Gần đây, trong trận Chelsea thắng Liverpool 2-1, Robert Sanchez tung đường chuyền chéo sân cho Alejandro Garnacho. Dù bị đưa hơi lệch hướng, Garnacho vẫn khống chế hoàn hảo và tạo cơ hội nguy hiểm — một minh chứng nữa cho kỹ năng xử lý ở tốc độ cao.
Khi thủ môn trở thành người “kiến tạo” thực thụ
Câu chuyện “thủ môn phát bóng dài đã trở lại” thực ra không chính xác — đây là một dạng chiến thuật hoàn toàn mới: thủ môn trở thành nguồn tạo cơ hội thực sự. Mùa trước, có 9 bàn thắng ở Premier League được kiến tạo bởi thủ môn, con số cao nhất từng được ghi nhận. Để so sánh, ở mùa 2011–12 — khi triều đại của Barcelona và đội tuyển Tây Ban Nha khiến lối chơi chuyền ngắn lên ngôi — số pha kiến tạo từ thủ môn là 0. Trung bình trong 10 mùa trước đó, thủ môn chỉ kiến tạo 1,9 bàn/mùa.
Tất nhiên, đây vẫn là điều hiếm hoi — trung bình mỗi 42 trận mới có một bàn do thủ môn kiến tạo, và bốn trong số chín pha đó thuộc về Ederson, người giờ đã rời Premier League. Ederson chính là người mở ra xu hướng này, với những cú đá cực xa và chính xác, đến mức Pep Guardiola từng yêu cầu Sergio Aguero đứng sau hàng thủ đối phương trong các pha phát bóng, tận dụng quy định “không việt vị từ quả phát bóng lên”.
Trước Ederson, kỷ lục kiến tạo thuộc về Paul Robinson — cựu thủ môn tuyển Anh — với 5 pha kiến tạo, đa phần đến từ những cú phất bóng dài mà hậu vệ đối phương phán đoán sai hoặc từ tình huống cố định. Nhưng trong thời đại hiện nay, các thủ môn như Ederson, Verbruggen hay Bayindir không “phất bóng” mà “chuyền bóng”: cú đá thấp, có lực, hướng thẳng vào chân đồng đội, tạo ra các tình huống hai đánh hai thay vì tranh chấp bóng hai ngẫu nhiên.
Phản ứng của người hâm mộ Anh với xu hướng này nhìn chung tích cực. Không phải ai cũng thích lối chơi “chuyền lên từ tuyến dưới” mang nặng tính rủi ro. Họ muốn thấy đội nhà đưa bóng lên nhanh, trực diện hơn. Và khi những cú chuyền đó có thể đi chính xác tới chân tiền đạo đang lao lên, tạo cơ hội ngay lập tức, thì “bóng dài kiểu mới” — hiện đại, tinh tế — rõ ràng đang chiếm được cảm tình.
=>Xem thêm:
Nguồn: Bongdalu
